ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Δεν μπορούσα να πιστέψω πως θα ήταν ποτέ δυνατόν να συμβούν τόσο περίεργα γεγονότα στην πραγματική καθημερινή ζωή. Αλλά από τότε και μέχρι πρόσφατα, έζησα τέτοιες παράξενες εμπειρίες στη ζωή μου, που με έκαναν να αλλάξω τελείως γνώμη πάνω σε αυτό το θέμα. Από τότε και μετά, πείστηκα πως δεν υπάρχει τίποτε που να μην μπορεί να γίνει πάνω σε αυτή τη Γη… Νομίζω πως ζούμε σε έναν κόσμο που περιβάλλεται από μεγάλο μυστήριο και καθημερινά γίνονται πράγματα θαυμαστά…

Άρθουρ Μάχεν

Η μυρωδιά του βαρύτιμου ξύλου, οι χοντρές κολόνες, οι μεγάλοι πολυέλαιοι, τα πολυτελή χαλιά και τα χρυσά κάδρα εμφανίστηκαν τόσο απότομα, που για πολλή ώρα με έριξαν σε ένα είδος χαύνωσης. Αισθανόμουν σαν να πέρασα ξαφνικά από τον καθαρό αέρα στον κλειστοφοβικό χώρο μιας σπηλιάς. Ήξερα ότι θα συναντούσα εκείνο το είδος διακόσμησης για το οποίο τρέφω τα χειρότερα αισθήματα, αλλά δεν περίμενα ότι θα το βρω σε τέτοιο βαθμό.
Όσο προχωρούσα στο εσωτερικό με κατέκλυζαν οι μεγάλοι καθρέφτες, οι πίνακες ζωγραφικής, οι ξυλόγλυπτες πολυθρόνες, οι πορσελάνες, τα κρύσταλλα και τα βαριά υφάσματα. Παρά τον όγκο τους, ήξερα πόσο όμορφα φαντάζουν στο μέσο μάτι όλα αυτά. Ήταν ολοφάνερο πως ο ιδιοκτήτης ανέθεσε σε κάποια ιδιοφυΐα της διακόσμησης την επιμέλεια του χώρου. Ήταν μια έξυπνη κίνηση, καθώς η συσσωρευμένη πολυτέλεια πολύ εύκολα μπορεί να γίνει εξαιρετικά κακόγουστη.
Κάποια στιγμή συναντήσαμε μια μεγάλη κυκλική σκάλα με μαρμάρινα σκαλοπάτια και ξύλινα κάγκελα, όπου είχα την ευκαιρία να ανεβώ κυριολεκτικά τους κύκλους του κοσμικού οράματος του Ντάντε, παρατηρώντας στον τοίχο παραστάσεις από την Κωμωδία· στη βάση της σκάλας, το καταχθόνιο Inferno, στο μέσο το επίπονο Purgatorio και στην κορυφή το λυτρωτικό Paradiso.
Το κύμα του δεύτερου ορόφου σχεδόν με αποτελείωσε. Η οροφή ψηλά ήταν ζωγραφισμένη με διάφορα επεισόδια της παγκόσμιας μυθολογίας, στους τοίχους υπήρχαν περίτεχνες ταπετσαρίες, κάδρα και αντικέ ρολόγια, ενώ στο βάθος ένα τζάκι με σκαλιστούς αγγέλους έκαιγε με έναν επιβλητικό καθρέφτη από πάνω του.
Περπάτησα κι άλλο ανάμεσα στα δωμάτια και λίγο έλειψε να τρομάξω από κάτι αλλόκοτα αγάλματα με σώμα λιονταριού και πελώρια φτερά, που κάθονταν σαν αινιγματικές Σφίγγες μπροστά από μια μεγάλη πόρτα. Την πέρασα κι έφτασα επιτέλους στο μέρος όπου θα καθόμασταν. Είχα την εντύπωση πως δεν ήταν καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι μόλις πριν από μια ώρα μού τηλεφώνησε για να έρθω. Εδώ και δύο ώρες έβρεχε καταρρακτωδώς και οι κεραυνοί έξω έπεφταν ασταμάτητα. Έβλεπα τις αστραπές από τα τεράστια παράθυρα, ενώ ο χώρος γύρω μου διογκωνόταν.
Ένιωθα πως όλα αυτά μεγαλώνουν, ενώ εγώ μικραίνω όλο και περισσότερο, και με περικυκλώνουν σαν εκείνα τα κυκλώπεια τείχη που περιβάλλουν την αρχαία πόλη των Μυκηνών. Η εξεζητημένη μεγαλοπρέπεια ήταν διάχυτη σε όλο το χώρο έτσι ώστε και ο πιο ψύχραιμος, αποστασιοποιημένος νους αιχμαλωτιζόταν από την, μισητή σε εμένα, γοητεία της. Τα χρώματα που κυριαρχούσαν ήταν το χρυσό, το μαύρο, το λευκό, το μπορντώ κόκκινο, το βαθύ μπλε και το έντονο πράσινο.
Από ένα σημείο κι έπειτα η χαύνωση που αισθανόμουν έδωσε τη θέση της σε μια φοβερή ημικρανία. Αυτά που έβλεπα ήταν υπερβολικά ακόμη και για μένα. Ζήτησα μια πορτοκαλάδα κι ένα παυσίπονο· ο οικοδεσπότης μου έτρεξε αμέσως να με εξυπηρετήσει. Ήταν ένας μεσόκοπος γιατρός με τον οποίο γνωριστήκαμε πριν λίγο καιρό και με υποδέχτηκε για πρώτη φορά στο φτωχικό του, κάπου στα περίχωρα της Δράμας. Σε σχέση με το δεύτερο σπίτι του, ένα αχανές οίκημα έξω από τη Θεσσαλονίκη, ήταν πράγματι αξιολύπητο.
Παρά τη διαφορά της ηλικίας μας, έβρισκε ευχάριστη τη συντροφιά μου, όπως κι εγώ τη δική του. Ωστόσο υπήρχε μεταξύ μας μια ασυμβίβαστη διαφωνία που αποτέλεσε τόσο την αφορμή της γνωριμίας μας, όσο και την αιτία που περιβαλλόμουν εκείνη την ώρα από τόσα απωθητικά στοιχεία: ήταν από εκείνους τους ανθρώπους που τους προσελκύουν τα εντυπωσιακά φαινόμενα, είτε στη φύση είτε στην τέχνη.
Στην πραγματικότητα, τα εντυπωσιακά φαινόμενα προσελκύουν τους περισσότερους ανθρώπους· λίγοι είναι εκείνοι που δεν υποκύπτουν στη γοητεία τους. Αρκεί να παρατηρήσει κανείς πόσοι άνθρωποι εντυπωσιάζονται από τις γοητευτικές εικόνες της ποίησης, τόσο που ορισμένες φορές πιστεύω ότι αν τα ίδια νοήματα ενός λογοτεχνικού έργου ξαναγράφονταν σαν δικηγορικά έγγραφα, απογυμνωμένα από την ατμοσφαιρικότητα και τα σκηνικά τους, θα έμοιαζαν ανόητα και γελοία.
Το ίδιο ισχύει και με τις υπερβολές στην αρχιτεκτονική, στη μουσική, στη ζωγραφική κ.τ.λ. Ποτέ μου δεν μπόρεσα να καταλάβω τι επιθυμούν να αποδείξουν μερικοί καλλιτέχνες με τις στομφώδεις τεχνοτροπίες τους, με τις παραφουσκωμένες εκφράσεις του οίστρου τους.
Κατά βάθος όμως γνωρίζω από πού πηγάζουν όλα αυτά. Οι άνθρωποι επιζητούν περισσότερο την Κατάπληξη, το Θαυμασμό και το Δέος και λιγότερο μια ψυχρή, χωρίς καρυκεύματα ματιά των φαινομένων. Ο τρόμος από τον κεραυνό που σκάει είναι εντυπωσιακότερος, άρα και γοητευτικότερος, από ένα σεμνό επιστημονικό άρθρο που εξηγεί αναλυτικά — χωρίς περιττά στολίδια — πώς δημιουργούνται όλα τα μετεωρολογικά φαινόμενα.
Ένα ποίημα με πολλές εικόνες και μεγαλοπρεπείς εκφράσεις είναι εντυπωσιακότερο από ένα δικηγορικό έγγραφο. Το δυναμικό κρεσέντο μιας μουσικής συμφωνίας είναι εντυπωσιακότερο από μια ήρεμη μελωδία. Κτίρια όπως το Τατζ Μαχάλ ή ένας τεράστιος ουρανοξύστης προκαλούν περισσότερο θαυμασμό από ένα απλό, αλλά όχι άσχημο σπίτι.
Με το Θαυμασμό και το Δέος οι άνθρωποι αισθάνονται ότι αυτό που προσεγγίζουν είναι μεγαλύτερο από αυτούς, ότι τους ξεπερνάει· βλέπουν τον εαυτό τους ελάχιστο και το φαινόμενο τεράστιο. Δεν είναι λοιπόν περίεργο το γεγονός ότι θεοποίησαν τον κεραυνό, ούτε ότι το επιστημονικό άρθρο για τον ηλεκτρισμό θα έρχεται πάντοτε δεύτερο στην προτίμησή τους από την ενατένιση μιας δυνατής καταιγίδας τη νύχτα.
Όλες αυτές οι σκέψεις κατέκλυσαν το μυαλό μου και το μέτωπό μου ζεματίστηκε. Ο οικοδεσπότης μου επέστρεψε και μου πρόσφερε ευγενικά αυτά που ζήτησα, αλλά πίσω από το χαμόγελο διέκρινα μια υποψία ειρωνείας, σαν να θεωρούσε ότι ο πονοκέφαλος ήταν αποτέλεσμα περισσότερο ηθοποιίας παρά ειλικρινούς δυσαρέσκειας. Εγώ απλώς κάθισα σε μια αναπαυτική πολυθρόνα για να ηρεμήσω κοιτώντας έξω τις αστραπές.
— Ελπίζω ο πονοκέφαλος να είναι ένα παροδικό επεισόδιο και να μην χαλάσει τη σημερινή βραδιά. Με το παυσίπονο που σας έδωσα σε λίγη ώρα θα νιώσετε καλύτερα. Δεν θα ήθελα να φύγετε την πρώτη φορά από το σπίτι μου παίρνοντας μαζί σας μονάχα τη δυσάρεστη ανάμνηση ενός πονοκεφάλου.
— Το σπίτι σας είναι υπέροχο και ομολογώ ότι προτού έρθω ήξερα περίπου τι θα δω. Έμεινα πραγματικά εντυπωσιασμένος.
— Πίστευα ότι θα σας άρεζε.
— Μου άρεσε, αλλά δεν υπήρχε κανένας λόγος να μου το δείξετε, μπορούσατε απλώς να το περιγράψετε· πάλι θα με εντυπωσίαζε. Αλλά αυτό για μένα δεν σημαίνει απολύτως τίποτα. Τα έχουμε πει κι άλλες φορές· δείτε την καταιγίδα έξω· είναι επιβλητική, μοιάζει με το σπίτι σας. Εάν βρεθείτε δίπλα στον κεραυνό θα νιώσετε τρόμο. Εάν ήσασταν ένας πρωτόγονος άνθρωπος που αγνοεί τις πραγματικές αιτίες που προκαλούν τον κεραυνό, σίγουρα θα τον βλέπατε με ένα Δέος κι έπειτα θα τον θεωρούσατε θεό. Εσείς όμως είστε ένας σύγχρονος άνθρωπος, γνωρίζετε τους νόμους του ηλεκτρισμού και παρ’ όλα αυτά εξακολουθείτε να θεωρείτε την ενατένιση της καταιγίδας πιο ενδιαφέρουσα από ένα βιβλίο φυσικής. Αυτό σημαίνει πως ο άνθρωπος, όσο κι αν εξελιχθεί, ουδέποτε θα σταματήσει να είναι έρμαιο των εντυπωσιακών φαινομένων.
— Πού βλάπτει αυτό;
— Δεν θα είχα κανένα πρόβλημα εάν η κλίση των ανθρώπων προς τα θαυμαστά φαινόμενα δεν επέτρεπε την εξαπάτησή τους από ταλαντούχους θαυματοποιούς κάθε είδους. Ένας ταλαντούχος ταχυδακτυλουργός μπορεί να πείσει το κοινό του ότι πράγματι εξαφάνισε μία κοπέλα. Κατά τον ίδιο τρόπο, ένας ταλαντούχος γλύπτης μπορεί να σας πείσει ότι οι φτερωτοί λέοντες που στέκονται μπροστά από την πόρτα σας είναι κάτι περισσότερο από αγάλματα. Δεν έχετε παρά να σηκωθείτε, να μείνετε ανεπηρέαστος από την επιβλητική τους εμφάνιση και να τους εξετάσετε μόνος σας· είναι απλό μάρμαρο. Ένας ταλαντούχος ποιητής μπορεί να σας πείσει ότι τα μυθολογικά πλάσματα που είναι ζωγραφισμένα στην οροφή του σπιτιού σας είναι αληθινά. Απλώς ρωτήστε τον εαυτό σας: ναι, είναι όντως πολύ όμορφα, αλλά έχω δει ποτέ με τα μάτια μου κάποιον αληθινό σάτυρο; Και απαντήστε με ειλικρίνεια.
Οι ταλαντούχοι θαυματοποιοί κάθε είδους μπορούν να σας επηρεάσουν ευκολότερα από τη νηφάλια, λογική προσέγγιση των πραγμάτων. Έχουν ισχυρότατα όπλα με το μέρος τους. Το κυριότερο είναι η επιρροή που μας ασκεί οτιδήποτε είναι όμορφο και εντυπωσιακό. Μερικές φορές το αποτέλεσμα αυτής της επιρροής είναι θλιβερό, αν όχι γελοίο. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι που πέφτουν σε έκσταση ή σε ντελίριο θαυμασμού δεν μπορούν να εκφράσουν με σαφήνεια  γ ι α  π ο ι ο  λ ό γ ο  αισθάνονται δέος. Είναι σαν εκείνους που παίρνουν ψυχεδελικές ουσίες — μανιτάρια, πεγιότ κ.τ.λ. — και δηλώνουν πως «ο νους τους φωτίστηκε», πως «βρήκαν την αλήθεια», πως «όλα τα ερωτήματα απαντήθηκαν» κ.τ.λ. Και αν τους ρωτήσεις, τι είδε ο νους σας, ποια είναι η αλήθεια που βρήκατε, ποιες απαντήσεις δώσατε σε όλα τα ερωτήματα, θα σου απαντήσουν απλώς ότι «δεν μπορούν να περιγράψουν με λόγια την εμπειρία τους», ή θα σου προτείνουν να δοκιμάσεις κι εσύ τις ίδιες ουσίες — και το θέμα θα λήξει εκεί.
Αυτή η αδυναμία σαφούς έκφρασης και καταφυγής σε συγκεχυμένα λόγια χαρακτηρίζει όλους όσους βρίσκονται υπό την επιρροή του Δέους, της Κατάπληξης και του Θαυμασμού, από τους χρήστες ενθεογόνων ουσιών, μέχρι τους μυστικιστές που εκστασιάζονται ακούγοντας τις υποβλητικές ψαλμωδίες των διαφόρων θρησκειών.
Αντίθετα, η λογική και νηφάλια προσέγγιση των πραγμάτων χαρακτηρίζεται από σαφήνεια και κοφτερότητα στην έκφραση: για ποιο λόγο αισθάνομαι εξαιρετικά μεγάλη ευφορία μετά τη λήψη ενός χαπιού LSD, ή κάποιας άλλης ψυχότροπης ουσίας; Απάντηση: επειδή μετά τη λήψη του χαπιού αυξάνονται τα επίπεδα της σεροτονίνης στον εγκέφαλο, της ουσίας που ευθύνεται για το αίσθημα της ευτυχίας. Και φυσικά, εάν εντρυφήσετε στη σχετική βιβλιογραφία μπορείτε να διαβάσετε πολύ περισσότερες λεπτομέρειες. Τα πάντα εξηγούνται αναλυτικά.
Το πόσο πολύ επηρεάζουν το νου τα εντυπωσιακά φαινόμενα οδηγώντας τον σε πομπώδεις, ασαφείς γελοιότητες, που ουδεμία σχέση έχουν με τη σαφήνεια και τη διαύγεια μιας λογικής σκέψης, φαίνεται σε αυτά τα θεατρικά δρώμενα που οι αρχαίοι ονόμαζαν «Μυστήρια». Λένε πως απαγορευόταν στους μυημένους να κοινοποιήσουν τα «μυστικά» των Μυστηρίων. Μα, τι ακριβώς να κοινοποιούσαν; Επρόκειτο για τελετουργικά που είχαν ως αποκλειστικό σκοπό να διεγείρουν τη φαντασία των μυστών μέσα από τη χρήση υποβλητικών εικόνων, όχι να τους διδάξουν κάτι συγκεκριμένο.
Οι ιεροφάντες υπόσχονταν στους μύστες ότι θα δουν τους θεούς και ότι θα μάθουν τι συμβαίνει στην ψυχή μετά το θάνατο. Εγώ, όμως, λέω πως αν σε κλείνανε μέσα σε μια κατασκότεινη σπηλιά και σε βάζανε να περπατάς επί ώρες με εμπόδια στο δρόμο σου, με γρήγορες εναλλαγές φωτός και σκότους, ακούγοντας πότε τη σιωπή, πότε ψιθύρους και πότε κραυγές και άλλα τέτοια εφέ που διεγείρουν τα νεύρα σου, σίγουρα όταν θα ‘βγαινες από κει μέσα θα ήσουν επηρεασμένος, σίγουρα θα είχες δει θεούς και δαίμονες, ακόμη κι αν ήσουν ο πιο λογικός άνθρωπος.
Κι αν αργότερα σε ρωτούσαν τι έμαθες όταν μυήθηκες, θα απαντούσες «φρίκη και τρόμος και ιδρώς και θάμβος». Καμία σαφής απάντηση για το τι τελικά μάθαιναν οι μυημένοι, μονάχα ανόητες γενικότητες, δυνατά συναισθήματα από τα οποία δεν μπορείς να καταλάβεις τίποτα.
Κατόπιν προσπαθούσαν να δικαιολογήσουν τις επιδεικτικές παλαβομάρες τους με άλλα στομφώδη αποφθέγματα, όπως εκείνη η περίφημη φράση που αποδίδεται στον Αριστοτέλη: «Οι μύστες στα Μυστήρια δεν μαθαίνουν, αλλά υποφέρουν και αισθάνονται». Και αυτός ήταν ο ίδιος άνθρωπος που έγραψε το «Όργανον», τη βάση των λογικών συλλογισμών! Δυστυχώς ακόμη και ο Αριστοτέλης, ο πατέρας της λογικής ανάλυσης, δεν κατόρθωσε να μείνει ανεπηρέαστος από τις φανφάρες των ιεροφαντών. Ελπίζω αυτά τα λόγια που του αποδίδει ο Συνέσιος να μην ειπώθηκαν ποτέ.
— Πρέπει όμως να παραδεχτείτε πως ούτε κι εσείς κατορθώνετε να μείνετε ανεπηρέαστος από όλα αυτά που καταγγέλλετε. Πρόσφατα διάβασα ένα άρθρο σας για την μπαρόκ αρχιτεκτονική του 17ου αιώνα και από ό,τι κατάλαβα σας είναι παραπάνω από αγαπητή. Το ίδιο το ύφος σας είναι μπαρόκ και πομπώδες, με εμφανή την πρόθεση εντυπωσιασμού του αναγνώστη.
Αλλά η κυριότερη ασυμβατότητα μεταξύ των λόγων που είπατε προηγουμένως και της πραγματικής στάσης σας απέναντι στα εντυπωσιακά φαινόμενα είναι μια παράξενη και θαυμαστή εμπειρία σας την οποία διηγηθήκατε προχθές σε ένα γνωστό μου. Ρώτησα περισσότερες λεπτομέρειες, αλλά δεν έδειχνε διατεθειμένος να την πει και σε μένα.
— Επειδή ο γνωστός σας δεν κατάλαβε τίποτα από αυτά που του είπα. Παρασυρμένος από την αφέλειά μου την διηγήθηκα σε δυο-τρεις ακόμη, αλλά το μετάνιωσα. Τους φαίνεται αδιάφορη. Αυτοί οι άνθρωποι δεν μπορούνε να εκτιμήσουν τίποτα.
— Για να είμαι ειλικρινής, αυτός ήταν ο λόγος που σας έφερα σήμερα εδώ. Θα ήταν ωραίο να μου ιστορούσατε την παράξενη εμπειρία σας καθώς κοιτάμε τις αστραπές έξω.
— Έχω απογοητευτεί πάρα πολύ από την αδιαφορία, ακόμα και ανθρώπων που έχουν την κακή συνήθεια να σκέφτονται. Γι’ αυτό αποφάσισα να την κρατήσω μονάχα για τον εαυτό μου. Μην επιμένετε.
— Θα επιμείνω. Αυτή τη φορά σας κρατώ στο χέρι. Τόσο καιρό που γνωριζόμαστε μού κάνετε κήρυγμα, μέχρι και για τη διακόσμηση του σπιτιού μου. Πότε θα έχω ξανά την ευκαιρία να ακούσω από το στόμα σας μια φανταχτερή ιστορία;
— Η δική μου ιστορία δεν έχει καμιά σχέση με τα μπιχλιμπίδια που μαζέψατε εδώ μέσα. Εξάλλου, ο νους σας έχει φθαρεί τόσο πολύ από τη συνήθεια να αναζητάτε οτιδήποτε σας προκαλεί Θαυμασμό, που σας εγγυώμαι ότι θα φανεί και σε σας αδιάφορη. Δεν μπορείτε πλέον να ξεχωρίσετε το αληθινά Θαυμαστό από το κίβδηλο. Είναι σαν να χρησιμοποιούσατε επί χρόνια κίβδηλα νομίσματα και από τη συνήθεια πάψατε να τα ξεχωρίζετε από τα αληθινά.
— Εξακολουθείτε να μου κάνετε κήρυγμα. Κι εσείς αναζητάτε το Εντυπωσιακό και το Θαυμαστό. Μήπως θέλετε να φέρω το άρθρο που γράψατε για την μπαρόκ αρχιτεκτονική;
— Δεν χρειάζεται, το παραδέχομαι. Κι επειδή ακριβώς γνωρίζω τούτη την κλίση μου, για αυτό θα αποφύγω αυτή τη φορά να μιλήσω για την παράξενη εμπειρία μου. Δεν είναι μονάχα η αδιαφορία που συνάντησα, αλλά και κάτι ακόμα που με εμποδίζει: κάθε φορά που την διηγούμαι δεν μπορώ να συγκρατήσω τον εαυτό μου και ξεφεύγω σε ρητορικά σχήματα για τα οποία αργότερα ντρέπομαι. Έχω μια φυσική ροπή προς τον εντυπωσιακό λόγο, αλλά παράλληλα τον απεχθάνομαι, επειδή γνωρίζω πόσο διαστρέφει τις προθέσεις μου. Γυρίστε πίσω στις μελέτες σας για τα θαυμαστά φαινόμενα του κόσμου μας και μην με ξαναρωτήσετε γι’ αυτό το πράγμα.
— Μην σηκώνεστε από τώρα, ούτε μισή ώρα δεν καθίσαμε. Μείνετε τουλάχιστον για να σας δείξω μερικά βιβλία που σίγουρα σας ενδιαφέρουν. Τα επένδυσα εξωτερικά σύμφωνα με το μπαρόκ γούστο σας. Τα έντυσα με γυαλιστερό δέρμα που διάλεξα ο ίδιος και εφάρμοσα μια καινούργια τεχνική ασημοτυπίας. Ούτε πέντε λεπτά δεν θα χρειαστεί για να τα δείτε.
— Η ώρα είναι περασμένη, πρέπει να φύγω. Σας ευχαριστώ για τη διάθεση να με ακούσετε, αλλά πιστεύω πως έγινα κατανοητός. Αυτές τις μέρες γίνεται μια έκθεση ζωγραφικής στην πόλη, θα σας τηλεφωνήσω για να πάμε. Καληνύχτα.
Ο φίλος μου με συνόδεψε μέχρι την πόρτα. Αναγκάστηκα να ξαναδώ όλη την επιδεικτική διακόσμηση, με κάποια απροθυμία είναι η αλήθεια· ανυπομονούσα να βγω έξω στον καθαρό αέρα και να βρω λίγη σεμνότητα και λογική.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Το επόμενο βράδυ έβρεχε καταρρακτωδώς κι εγώ βρισκόμουν στο σπίτι του φίλου μου, έχοντας μαζί μου μερικά σκίτσα, ένα κείμενο με κάποια στοιχεία παρμένα από το αγγλικό διαδίκτυο και μια εκτυπωμένη ηλεκτρονική επιστολή. Τα φώτα τρεμόπαιζαν και φαινόταν ότι σε λίγη ώρα θα είχαμε διακοπή ρεύματος. Φρόντισε για παν ενδεχόμενο να φέρει πολλά κεριά, έβαλε στο αθόρυβο το κινητό του και είπε στη γυναίκα του να μην γυρίσει νωρίς. Δεν ήθελε να βρω καμιά δικαιολογία για να φύγω πρόωρα. Είχε ένα χαμόγελο μέχρι τα αυτιά και προσπαθούσε να κάνει την παραμονή μου εκεί όσο πιο άνετη γινόταν. Άνοιξε διάπλατα τις μεγάλες κουρτίνες κι έφερε γρήγορα όσα θεωρούσε απαραίτητα· έβαλε δίπλα μου ένα σεβαστό αριθμό τσιγάρων, καφέ, γλυκά και μπόλικα αναψυκτικά. Έπειτα κάθισε ήρεμα με σταυρωμένα τα χέρια, παίρνοντας ύφος ανθρώπου έτοιμου να ακούσει κάτι πολύ περίεργο. Εγώ άναψα το πρώτο τσιγάρο και ξεκίνησα:
— Χθες το βράδυ, αν θυμάστε, σας είπα ότι οι ταλαντούχοι θαυματοποιοί κάθε είδους μπορούν να σας επηρεάσουν πολύ εύκολα και να σας κάνουν να πιστέψετε οτιδήποτε. Σας είπα ότι ένας ταλαντούχος ποιητής μπορεί να σας πείσει ότι τα μυθολογικά πλάσματα που βρίσκονται στην οροφή του σπιτιού σας είναι αληθινά. Έπειτα πρόσθεσα πως θα ήταν καλό να ρωτήσετε τον εαυτό σας εάν έχετε δει με τα δικά σας μάτια κάποιο μυθολογικό πλάσμα.
Λοιπόν, εγώ δεν είμαι τόσο ταλαντούχος ζωγράφος όσο εκείνος που διακόσμησε την οροφή σας, αλλά έφερα μαζί μου μερικά ταπεινά σκίτσα, τα οποία θα σας δείξω μόλις τελειώσω τη διήγηση. Ωστόσο, κι αν δεν είμαι τόσο καλός ζωγράφος, είμαι ποιητής. Το αν είμαι ταλαντούχος, θα το κρίνετε μόνος σας. Εάν πιστέψετε έστω για μια στιγμή ότι το πρόσωπο που απεικονίζεται σε αυτά τα σκίτσα είναι αληθινό, αναρωτηθείτε αν αυτή η πίστη σας οφείλεται στο υποτιθέμενο ταλέντο μου ή σε εκείνη τη χαρακτηριστική δύναμη που μόνο από την αληθινή εμπειρία μπορεί να πηγάζει. Εάν, όμως, το πρόσωπο αυτό δεν σας φανεί καθόλου πραγματικό, δεν πρόκειται να σας ψέξω. Αντίθετα, θα εκτιμήσω την αμφιβολία σας.
Μου ζητήσατε λοιπόν να σας αφηγηθώ την «παράξενη ιστορία» μου. Είναι γεγονός ότι όσο περισσότερος χρόνος περνάει από τότε που έζησες μια «παράξενη» — ό,τι κι αν σημαίνει αυτή η λέξη — εμπειρία, τόσο περισσότερο την συνηθίζεις, μέχρι που πλέον παύει να σου φαίνεται «παράξενη». Για παράδειγμα, αν ξαφνικά εμφανιζόταν μια φυλή εξωγήινων ή τα τάγματα των αγγέλων που περιγράφονται στη Βίβλο, για πόσο καιρό θα μας φαίνονταν «παράξενα»; Μετά από πενήντα, εκατό, διακόσια χρόνια δεν θα είχαν ενσωματωθεί σιγά-σιγά στη «φυσιολογική πραγματικότητα» — ό,τι, πάλι, κι αν σημαίνει αυτή η φράση; Εκ πρώτης όψεως, η απάντηση είναι καταφατική.
Τι γίνεται, όμως, στην περίπτωση όπου η «παράξενη εμπειρία» δεν αποτελεί κοινό κτήμα, αλλά την ζήσατε μονάχα εσείς; Θα την συνηθίζατε ποτέ; Ανεξαρτήτως απάντησης, το μόνο βέβαιο είναι πως δεν μπορείτε να προσκομίσετε καμία απόδειξη για την αλήθεια της στους άλλους και, επίσης, είναι εξαιρετικά αμφίβολη η δυνατότητα να τους μεταδώσετε εκείνη την ιδιαίτερη αίσθηση που μονάχα μια σπάνια και «παράξενη», μη κοινή, εμπειρία μπορεί να αποπνέει.
Πέρασαν αρκετά χρόνια από τότε που έζησα μια παράξενη εμπειρία και κατά καιρούς έπιασα τον εαυτό μου να κυλάει στη συνήθεια. Όπως φαίνεται, με τον καιρό έγινε για εμένα φυσιολογική και έπαψε να μοιάζει παράξενη. Κάπου-κάπου, όμως, φαίνεται ότι με πιάνουν μερικές κρίσεις σοφής διαύγειας και μαλώνω τον εαυτό μου: «άραγε, κατάλαβες τι ήταν αυτό που συνέβη; Πώς είχες το θράσος να εκπέσεις στη συνήθεια; Εδώ έγινε κάτι περίεργο. Κανονικά θα έπρεπε να έχεις ακόμη το σαγόνι σου πεσμένο στο πάτωμα, όπως την πρώτη φορά».
Ναι, πλέον όλο και περισσότερο επιστρέφει η αίσθηση ότι κάτι  π ο λ ύ  π ε ρ ί ε ρ γ ο  συνέβη. Και ξέρετε κάτι; Μακάρι να μπορούσατε — ΜΑΚΑΡΙ — να ΚΑΤΑΛΑΒΕΤΕ σε όλη του την πληρότητα αυτό που αποκαλώ  Π Ε Ρ Ι Ε Ρ Γ Ο. Και, μόνο αυτός που έχει ζήσει κάτι αντίστοιχο μπορεί να καταλάβει αυτό που θα πω τώρα, όταν το διηγούμαι στους ανθρώπους — δεν είναι πως δεν με πιστεύουν, αυτό ακριβώς είναι που με εκνευρίζει — με πιστεύουν, αλλά τους φαίνεται τόσο αδιάφορο. Λες και τους είπα κάτι εντελώς τετριμμένο, ότι ο ουρανός είναι μπλε και το χόρτο πράσινο.
Γι’ αυτό, πέρα από τις όποιες διαφωνίες μας, είμαι πολύ χαρούμενος που δείχνετε ενδιαφέρον για όλα αυτά, καθώς θεωρώ ότι ένα γεγονός που μοιάζει να υπονομεύει την αντίληψη που έχουμε για τον κόσμο μας δεν πρέπει να θάβεται κάτω από τα μπάζα της αδιαφορίας και συνήθως την παγερή αδιαφορία συναντώ όταν διηγούμαι την ιστορία μου στους άλλους, κάτι που είναι εντελώς ανάρμοστο κατά τη γνώμη μου.
Να όμως που βρήκα για πρώτη φορά δύο πρόθυμα ώτα να με ακούσουν. Θα προσπαθήσω, με όση περισσότερη ψυχραιμία γίνεται, να σας εξηγήσω τι συνέβη καθώς και ποιες σκέψεις αναδύθηκαν έπειτα. Τα είχα εκθέσει σε μερικές κόλλες χαρτιού, αλλά δυστυχώς μετά την πρόσφατη πυρκαγιά του σπιτιού μου τα χειρόγραφα κάηκαν. Θα προσπαθήσω να θυμηθώ την ιστορία, με όλες τις λεπτομέρειες, γιατί και η παραμικρή είναι σημαντική για ένα θέμα όπως αυτό.
Δυστυχώς κάθε φορά που προσπαθώ να μιλήσω για τη συγκεκριμένη εμπειρία, καθώς και για τη γενικότερη κατάσταση στην οποία βρισκόμουν τότε, δεν καταφέρνω να συστήσω μια σωστά δομημένη σκέψη και ο λόγος μου παρουσιάζει ορισμένες ανωμαλίες — μπερδεμένες προτάσεις, πηδώ απότομα απ’ το ένα θέμα στο άλλο κ.τ.λ. — ως εκ τούτου ελπίζω να είστε επιεικής με τις όποιες αδυναμίες έκφρασης. Σας προειδοποιώ από τώρα ότι δεν με ενδιαφέρει η καλλιέπεια και θα είμαι αηδιαστικά αναλυτικός και περιγραφικός, με μπόλικες υπερεξηγήσεις, τις οποίες ενδέχεται να θεωρήσετε περιττές και κουραστικές, αλλά για εμένα τίποτα δεν είναι περιττό, τίποτα δεν θα αφήσω απ’ έξω, γιατί το μόνο που με ενδιαφέρει είναι να με καταλάβετε. Και πιστεύω ότι μολονότι τα ελαττώματα του λόγου μου είναι πολλά, τελικά θα καταφέρετε να πιάσετε το γενικότερο νόημα. Θα ξεκινήσω πρώτα από μερικές σκέψεις που με βασάνιζαν κάποτε, αρκετά πριν από το παράδοξο γεγονός. Θα επιθυμούσατε ίσως να περάσω κατευθείαν στο ψητό, αλλά έτσι δεν θα αντιληφθείτε καν τη σημασία της κεντρικής υπόθεσης. Γι’ αυτό ας τα πάρουμε από την αρχή.